DYSLEKSJA
Dysleksja jest tematem bardzo popularnym w szkole, szczególnie w terminach powiązanych z sprawdzianem czy egzaminem zewnętrznym. Jest to kwestia równie ważna dla pracy nauczycielek przedszkola. Jakkolwiek u dzieci w wieku przedszkolnym nie można stwierdzić dysleksji, to jednak jest to bardzo dobry czas, rozpoznać jej symptomy i próbować działań, które by mogły je ograniczyć.
Rozwój psychofizyczny większości dzieci rozpoczynających naukę szkolną jest w miarę harmonijny i mieści się w granicach normy. Są dzieci, które rozwijają się zdecydowanie szybciej. Jest pewien procent dzieci o rozwoju opóźnionym. Ale są też dzieci, które przy normalnej sprawności umysłowej wykazują tzw. fragmentaryczne deficyty rozwojowe objawiające się występowaniem trudnościami w nauce pisania i czytania. Z takimi trudnościami boryka się około 5% dzieci zdolnych, 10 do 15% dzieci posiada pewne cechy dysleksji. W zdecydowanej większości problem ten dotyczy chłopców.
Dysleksja rozwojowa to związane z mową zaburzenia, występujące w procesie nauki pisania i czytania mimo stosowania prawidłowych metod nauczania, normalnej inteligencji, braku wad zmysłów, braku schorzeń neurologicznych i korzystnych warunków społeczno- kulturowych. Dysleksja spowodowana jest zaburzeniami niektórych funkcji poznawczych tj. percepcja, mowa oraz brakiem świadomości fonologicznej. Zaburzenia tych funkcji są często spowodowane minimalnymi, ale niekoniecznie trwałymi uszkodzeniami w strukturze mózgu. Zmiany te stanowiła źródło zaburzeń funkcji słuchowych, ruchowych, lateralizacji, orientacji w schemacie ciała i przestrzeni.
Termin DYSLEKSJA oznacza trudności w pisaniu i czytaniu. Trudności w pisaniu i w czytaniu mogą występować jednocześnie lub w izolacji. Przyczyną zaburzeń czytania i pisania są zaburzenia spostrzegania wzrokowego, słuchowego, pamięci motoryki i ich współdziałania. Wyróżniamy:
• Dysleksję wzrokową – polega ona na zaburzeniach percepcji wzrokowo-przestrzennej, koordynacji ruchowo-wzrokowej i pamięci wzrokowej. Dziecko ma wówczas problemy z zapamiętywaniem liter o bardziej skomplikowanym wyglądzie i rzadziej spotykanych (h, ł, f) oraz liter podobnych (m – n, l – t – ł), inaczej położonych w przestrzeni (p – b, d – g, w – m, u – n). Popełnia błędy podczas przepisywania, może mieć trudności z orientacją na mapie.
• Dysleksję słuchową – występuje wówczas, gdy dziecko ma zaburzony słuch fonemowy. Ma wówczas problemy z rozróżnianiem głosek różniących się dźwięcznością (f – w, d – t, z – s); nie rozróżnia wyrazów, które różni jedna głoska. Trudności sprawia mu analiza i synteza sylabowa i głoskowa. Popełnia błędy przy zmiękczeniach, myli głoski i –j. Dzieci cierpiące na ten rodzaj dysleksji popełniają błędy pisząc ze słuchu, ale przepisują normalnie. Mają też trudności w nauce języków obcych, wierszy na pamięć, piosenek, tabliczki mnożenia, szeregów cyfr np. numerów telefonów, szeregu nazw np. dni tygodnia.
Zaburzenia funkcji językowych prowadzą do trudności w przypominaniu sobie nazw, nazwisk, terminów, mylenie ich, złe stosowanie przyimków i przedrostków. Występują również zaburzenia lateralizacji i zaburzenia orientacji przestrzennej. Przejawia się to w występowaniu pisma zwierciadlanego, pisania od prawej do lewej strony, pisaniem liter i cyfr odwróconych o 180°.
U dzieci w wieku przedszkolnym nie można stwierdzić dysleksji, można jedynie dostrzec pewne symptomy charakterystyczne dla dzieci ryzyka dysleksji.
Objawy ryzyka, które możemy zauważyć już u dzieci w młodszym wieku przedszkolnym są związane są z:
• Opóźnionym rozwojem ruchowym charakteryzującym się ociężałością ruchową, brakiem koordynacji ruchów, trudnościami w utrzymaniu równowagi, niezdarnością, kłopotami z łapaniem i z rzucaniem do celu a przez to z niechęcią dziecka do zabaw ruchowych.
• Niską sprawnością małej motoryki a więc trudnościami przy wykonywaniu czynności samoobsługowych, opóźnionym rozwojem graficznym, a przez to niechęć do rysowania i ćwiczeń grafomotorycznych.
• Opóźnionym rozwojem mowy, trudnościami z wypowiadaniem bardziej złożonych i powtarzaniem dłuższych słów
U dzieci sześcioletnich uczęszczających do grupy „0” te objawy się nasilają. Najbardziej charakterystyczne, na które należy zwrócić uwagę to:
• Trudności z wymową polegające na przekręcaniu słów, popełnianie błędów gramatycznych, wadliwa wymowa;
• Trudności w nauce na pamięć wierszy, tekstów piosenek;
• Trudności z analizą i syntezą sylabową i głoskową;
• Trudności z odtwarzaniem figur, wzorów i szlaczków;
• Trudności przy wycinaniu nożyczkami;
• Słaba spostrzegawczość;
• Trudności z układaniem według wzoru;
• Oburęczność;
• Mylenie prawej i lewej ręki i nogi np. trudności z prawidłowym zakładaniem obuwia;
• Problemy z zawiązywaniem sznurowadeł, zapinaniem guzików;
• Trudności w początkach nauki czytania.
W przypadku stwierdzenia powyższych zaburzeń należy skonsultować się z psychologiem i udzielić dziecku szeroko pojętej pomocy. Pomoc udzielona w porę może znacznie zminimalizować szkolne niepowodzenia dziecka.
Podstawą orzeczenia dysleksji jest stwierdzenie, że dziecko mieści się w normie intelektualnej. Wówczas bada się funkcjonowanie procesów leżących u podstaw pisania i czytania. Za pomocą testów określa się;
• Percepcję wzrokową;
• Koordynację ruchowo-wzrokową;
• Percepcję słuchową;
• Poziom motoryki rąk;
• Lateralizację
Przedszkole ma w tym względzie bardzo wiele do zrobienia. Najważniejsze to:
1. Wnikliwa obserwacja dziecka ze szczególnym zwróceniem uwagi na sprawność ruchową, manualną, językową, analizę i syntezę wzrokową i słuchową, sferę poznawczą, emocjonalną, słuchową.
2. Zapewnienie dziecku poczucia bezpieczeństwa psychicznego, akceptacji, ukształtowanie w dziecku poczucia wartości.
3. Pobudzanie ciekawości poznawczej, kształtowanie twórczej aktywności.
4. Działania naprawcze w celu usprawniania zaburzonych funkcji poprzez ćwiczenia koncentracji uwagi, orientacji w schemacie ciała i w przestrzeni, sprawności manualnej, percepcji słuchowej, wzrokowej, koordynacji słuchowo-wzrokowo-ruchowej i umiejętności poprawnego posługiwania się mową.
Nauczyciel zerówki powinien współpracować z psychologiem i z rodzicami dziecka. Powinien wskazać rodzicom, na jakie sfery rozwoju dziecka powinni zwracać szczególną uwagę i w jaki sposób powinni usprawniać swoje dziecko. Powinien też na bieżąco informować rodziców o postępach lub trudnościach dziecka. Podjęcie odpowiednich działań w odpowiednim czasie pomoże wyrównać dysfunkcje, a tym samym pomóc dziecku uniknąć związanego z problemami w nauce stresu.
Dysleksja niewątpliwie utrudnia pierwsze kroki w szkole, ale nie pozbawia dziecka szans na pomyślną edukację. Należy tylko pamiętać o udzieleniu dziecku odpowiedniej pomocy i o wsparciu psychicznym, jakiego takie dziecko szczególnie potrzebuje. Musimy być cierpliwi i wyrozumiali, zaakceptować problemy dziecka, co sprawi, że łatwiej mu będzie pokonywać trudności. I nie zapominajmy dziecka chwalić za to, co robi dobrze.
DZIESIĘĆ RAD DLA RODZICÓW I OPIEKUNÓW DZIECI Z RYZYKIEM DYSLEKSJI
1. Jeżeli zauważysz, że Twoje dziecko jest mniej sprawne ruchowo od rówieśników, niechętnie rysuje, buduje z klocków, rozprasza się, ma zaburzoną mowę – skontaktuj się z lekarzem pediatrą. Być może przyczyną któregoś z tych zaburzeń jest wada narządów zmysłu (wada wzroku, słuchu np. spowodowana przerostem trzeciego migdałka).
2. Dbaj o rozwój ruchowy dziecka – wspólnie biegajcie, grajcie w piłkę (rzuty, łapanie), wykonujcie ćwiczenia ogólnorozwojowe, ćwiczenia skierowane na lepsza orientację dziecka schemacie własnego ciała i w przestrzeni.
3. Jeżeli u dziecka długo występuje oburęczność skontaktuj się z psychologiem, który zbada rodzaj dominacji stronnej (oczy, ręce, nogi).
4. Zachęcaj dziecko do rysowania, odwzorowywania, zwracając uwagę na prawidłowy chwyt pisarski, czyli na prawidłowe trzymanie kredki, ołówka, na właściwy kierunek kreślenia przez dziecko linii pionowych (góra – dół), poziomych (od lewej do prawej), okręgów (niezgodnie z ruchem wskazówek zegara. Ale pamiętaj niech to będzie zabawa a nie nauka.
5. Zapewnij dziecku dostęp do publikacji zawierających ilustracje z dużą ilością szczegółów. Wspólnie je oglądajcie, niech dziecko zwraca uwagę na mnogość elementów, wyszukuje podobieństwa i różnice między obrazkami.
6. Wspólnie układajcie historyjki obrazkowe, puzzle, budujcie z klocków. Zachęcaj dziecko do odwzorowywania określonych układów, do budowania według wzoru.
7. Baw się z dzieckiem słowami – wyraźnie artykułujcie głoski, szukajcie słów na określoną głoskę, budujcie rymy, róbcie ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne dziecka.
8. Dużo czytaj dziecku, sprawdzaj, czy zrozumiało tekst; zachęcaj je do rozmowy na temat przeczytanej treści; uczcie się na pamięć prostych wierszy lub sekwencji.
9. Chwal dziecko tak często, jak tylko możesz. Chwal nie za osiągnięcia, (chociaż to też), ale za wysiłek i dobre chęci.
10. Nie traktuj swojego dziecka, jak kogoś gorszego, chorego, leniwego. Nie miej do niego żalu za to, że ma określone trudności. Bądź z nim! Zaakceptuj dziecko takim, jakie jest i pomagaj mu przezwyciężać trudności. Wtedy na pewno mu się uda.
Alina Mazurek, Rozwój i jakośc pracy przedszkola
Przedruk z portalu www.eduinfo.pl, autor Alina Mazurek, Rozwój i jakośc pracy przedszkola.